Những trang báo như chứng nhân của lịch sử bởi nó lưu giữ nét đẹp văn hóa qua từng chất liệu giấy in, tranh vẽ minh họa, đến những ngôn từ mang phong vị riêng của thời đại. Chất liệu giấy in báo xưa rất phong phú, mỗi loại đều phản ánh rõ bối cảnh lịch sử và giai đoạn phát triển của nền báo chí Việt Nam. Trong đó, giấy rơm và giấy bản là hai chất liệu phổ biến. Dù đã trải qua hàng chục, thậm chí hàng trăm năm, nhiều tờ báo in vẫn giữ nguyên giá trị, thậm chí còn trở thành “bảo vật” sưu tầm không chỉ bởi nội dung, mà còn nhờ chất giấy đặc biệt nhuốm màu thời gian, gợi vẻ hoài cổ. Đặc biệt, nét mực trên các trang báo xưa vẫn còn sắc nét, tranh minh họa vẫn giữ được độ rõ ràng và sống động.

Một trong những đặc trưng nổi bật của báo chí xưa chính là ngôn ngữ và văn phong giàu tính biểu đạt, đậm chất văn học, chịu ảnh hưởng của thể văn biền ngẫu. Trong các bài viết trên những tờ báo như Khuyến học, Phụ nữ Tân Văn, người đọc dễ bắt gặp nhiều từ ngữ nay đã mai một hoặc trở nên xa lạ như “giài rợ”, “yêm bác”, “đàn hạch thời vụ”... Hệ thống đề mục trên báo xưa cũng đầy độc đáo và sáng tạo, nếu không đọc kỹ các nội dung thì chưa chắc đã hiểu hết. Đó là mục Tạp trở – nơi ghi chép những chuyện văt, Khải sự – trình bày với bạn đọc những vấn đề liên quan đến thu tiền báo, phát hành, khó khăn về tài chính của báo hay mục Nói hay đừng trên báo Rạng Đông do Vũ Bằng đảm nhiệm dùng để châm biếm những vấn đề trong xã hội đương thời.

Bên cạnh sự khác biệt về chất liệu giấy và cách dùng từ so với báo ngày nay, tranh minh họa cũng là một trong những yếu tố tạo nên điểm riêng biệt của báo chí xưa. Những bức vẽ thủ công trên tờ Văn nghệ, Phụ Nữ Tân Văn, Phong Hóa, Ngày Nay... được sắp xếp hài hòa thể hiện sự tinh tế trong thẩm mỹ và góp phần truyền tải thông tin một cách chân thực, sống động nhất. Đó có thể là tranh trên trang bìa báo Tết, là nét vẽ minh họa cho quảng cáo, cũng có khi là tranh biếm họa cạnh những mẩu truyện. Nét vẽ dù giản dị nhưng chứa đựng cả tài năng, tâm huyết của người họa sĩ và phản ánh đời sống tinh thần, phong tục của người Việt trong quá khứ. Có thể thấy tranh minh họa trên báo xưa là nét đặc sắc riêng không thể thay thế bằng ảnh chụp hay đồ họa hiện đại, và đó cũng là lý do khiến những tờ báo cũ trở thành vật phẩm đáng được gìn giữ, trân trọng.

Tranh vẽ trên các trang bìa báo Văn Nghệ xưa.

Ngày nay, lật giở từng trang báo cũ người đọc như đang mở cánh ra cửa trở về quá khứ để cảm nhận từng nhịp đập của đời sống xưa. thấy được nếp sinh hoạt, tư tưởng và cả quan niệm thẩm mỹ của người Việt Nam trong từng giai đoạn lịch sử. Chính vì thế, báo xưa là kho tư liệu vô giá dành cho mọi người, nhất là với những người làm báo bởi nó chứa đựng nhiều bài học thực tiễn về cách hành văn, dùng từ, cách tiếp cận vấn đề trong báo chí. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, báo xưa với những giá trị riêng của nó, sẽ luôn là nguồn tư liệu quý để soi chiếu, kế thừa và phát triển trong thời đại mới.